Deze week draaide Qmusic hun top 1000 aller tijden en daarbij was het niet de muziek die mijn aandacht trok, maar de reclameblokken waar je één derde van de tijd naar moet luisteren. Het is namelijk eind november en tot voor kort zou in deze tijd van het jaar in ieder reclamespotje de Sint centraal hebben gestaan, die in halfbakken rijmelarij zijn verbazing zou uiten over de gigantisch lage prijzen van alles dat op de wenslijstjes stond die hij ontvangen had. Anno 2018 heb ik geen enkele keer een lage bromstem, versjes, of stoombootgeluiden gehoord tijdens de commerciële onderbrekingen.
Anno 2018 moet iedereen namelijk massaal de decemberinkopen doen tijdens Black Friday. Black Watte? We begonnen het er toch net over eens te worden dat Black niet meer van deze tijd was en niets met traditie te maken heeft? Hoe ironisch de naam ook is heeft de Retail hiermee in nog geen drie jaar tijd dit Amerikaanse begrip op de Nederlandse markt gekregen. Wat houdt Black Friday precies in, wat is de link met Nederland en hoe heeft het zo snel een prominente plek in de Nederlandse markt kunnen krijgen?
Het antwoord op de eerste vraag is ‘de dag na Amerikaans Thanksgiving‘ waarop Amerikanen allemaal vrij zijn. Dit fenomeen is waarschijnlijk in de jaren ’50 ontstaan doordat relatief veel mensen zich ziek meldden op het werk de dag na Thanksgiving om zo een lang weekend te hebben. Dit begon ook bij warenhuizen op te vallen die een significante verhoging van de omzet zagen op deze vrijdag. Nadat deze vrijdag rond de jaren ’60 een net zo gebruikelijke vrije dag begon te worden als bij ons de vrijdag na Hemelvaart was de shoptraditie definitief. Waar de naam precies vandaan komt bestaat onenigheid over, maar het werd in de jaren ’80 een vast begrip. Het meest voor de hand liggende is dat ‘zwart‘ refereert naar de grote drukte, net als zwarte zaterdag op de Franse snelwegen. Warenhuizen gooiden vanaf toen hun zomercollecties in de dump en het werd het officiële startschot van de Kerstinkopen. De beelden hiervan zal iedereen weleens langs hebben zien komen; Vrouwen die en masse zich verdringen voor ingang, wachtend tot ergens middenin de nacht de deuren worden geopend, waarna iedereen zich als wilde puppy’s verspreidt tussen de stellages. Vechtend om hetzelfde zomerjurkje en struikelend over de afgekeurde aanbiedingen die op de grond zijn beland. Een jaarlijks terugkerend fenomeen waarvan ik hoop dat we dat in Nederland slechts eenmalig hebben meegemaakt bij de opheffingsuitverkoop van de V&D.
Deze koopjesdag is dus gebaseerd op een vrije dag in de Verenigde Staten, wat is dan de link met Nederland? Nou helemaal niks en mits je een Amerikaanse baas hebt die iedereen vrijaf heeft gegeven zat je hoogstwaarschijnlijk gewoon op kantoor vandaag. Wij hebben misschien als vergelijkbare tegenhanger Tweede Pinksterdag waarop massaal de meubelboulevard en de tuincentra worden bezocht.
Hoe kan het dan dat we al de hele week worden overspoeld door ‘Black Friday’ dit en ‘Black Friday’ dat. Bijna alsof we niet snel genoeg vertrouwd moeten worden met dit begrip en het moeten gaan associëren met de feestdagen. Al zou het overigens wel een aanwinst zijn als wij overnemen dat Black Friday de aftrap van de Kerstverkoop is en de Action niet meer in oktober al de eerste lichtgevende rendieren in de schappen heeft. Hoogstwaarschijnlijk is de Action niet de reden waarom Nederland in een razend tempo moet ver-black-fridayen. Volgens mij zit er een andere belangrijke reden achter die, mijns inziens mag worden gezien als een commerciële meesterzet. Zonder dat er Facebookrellen, barricades of politieke debatten zijn gehouden is de Sint in drie jaar tijd geruisloos naar de achtergrond van het reclamepodium verdwenen en zal de komende jaren volledig worden vervangen door mega advertenties met schreeuwende kortingen en nog schreeuwender de titel ‘Black Friday deals‘. Op deze manier kan de Retail maximaal hun sales bedrijven zonder het nog langer te associëren aan het toch redelijk beladen geworden Sinterklaasfeest, maar hebben ze wel een massale aanleiding aanleiding om maximaal te adverteren. Toevallig een kleine twee weken voor Pakjesavond.
In deze meesterzet valt het overigens wel mee met de serieuze kortingen die deze salesdag met zich meebrengt. Sterker nog, in 90% van de kortingsgevallen betaal je nu net zoveel als van de zomer, maar door een hype te creëren wordt er een psychologisch mechanisme in ons brein wakker geschud dat ervan overtuigd is een geweldige aanbieding te missen als ze niet gelijk met de massa op deze dag in actie komen. Ten tweede lezen we de zo verleidelijke aanbiedingen van alle slimme Retail-meneren maar half en zien we enkel dat iets sterk is afgeprijsd, maar niet om welke specifieke uitgave van Samsung of HTC het nou precies ging. Vervolgens rennen we naar de winkel om de aanbieding te kopen, maar zien we naast de afgeprijsde versie een nog veel mooiere, betere en vettere versie staan die helaas dan weer niet is afgeprijsd, maar voor alles dat hij kan toch helemaal niet zo duur is. Voor die 200 eurootjes meer heb je dan wel een top aankoop, een stuk beter dan die oude versie die voor hij werd afgeprijsd nog even duur was. En zo sta je bij de kassa met de vettere versie die niet in de folder stond. Jij blij, maar het is stiekem wel gewoon 1-0 voor de slimme Retail-meneer.
Eerlijk is eerlijk, er zou ook wel een steekje los moeten zitten bij verkopers als ze juist in de periode dat iedereen massaal een gat in zijn hand heeft ze minder gaan vragen voor hun spullen. Een ijscoman gaat toch ook niet op een mooie zomerdag aan het strand minder voor zijn ijsje vragen dan middenin de winter? Bestaat echte korting dan helemaal niet meer? Tuurlijk wel, vanaf 27 december kun je weer de meest kleurrijke kerstballen krijgen voor nog niet de helft van de prijs waarvoor ze tijdens Black Friday nog over de toonbank gingen en zodra iPhone weer een paar nieuwe modellen heeft uitgebracht worden de oudere versies vanzelf betaalbaarder. Enige nadeel van deze echte kortingen is dat ze een beetje te laat komen voor de meeste mensen.
Voor wie trouwens nu pas doorheeft dat het vandaag Black Friday was, niets gelooft van valse kortingen en graag met de massa mee had willen gaan heb ik goed en slecht nieuws. Het slechte nieuws is dat je inderdaad het hele spektakel hebt gemist. Het goede nieuws is dat de afgelopen paar jaar ook ‘Cyber Monday’ in het leven is geroepen. Dit is komende maandag en kent precies dezelfde kortingsprincipes als de grote vrijdag-broer, maar dan speciaal voor iedereen die liever shopt op bol.com en Zalando.