Als het aan de EU ligt mogen sojaproducten niet meer worden verkocht onder ‘zuivelnamen’. Dergelijke benamingen zijn volgens het Europees recht uitsluitend bedoeld voor producten van dierlijke oorsprong. Volgens het EU-hof zou er door ‘misleidende’ benamingen als sojamelk en tofuboter een verwarringsgevaar bij de consument ontstaan.
Tot zover de uitleg die wordt gegeven over deze veganistische zuivel door Brussel, die zich focust op soja en tofu. Nou ga ik zeker niet zeggen dat ik een fan ben van sojaproducten. Sterker nog, ik vind een cappuccino met sojamelk vooral zonde van het shotje espresso. Echter, ik heb nog nooit iemand gehad die om een sojamelk cappuccino vroeg en vervolgens zijn geld terug eiste omdat hij zich misleid voelde.
Bovendien, in hoeverre is een benaming met ‘kaas’ of ‘melk’ misleidend? Mogen benamingen als kokosmelk, pindakaas, leverkaas en andere soorten voedsel als kikkererwten die los staan van deze naar, ‘zuivelnamen’ vernoemde producten ook niet meer? Volgens de motivatie van Brussel zouden deze benamingen minstens zo misleidend zijn. Waarschijnlijk zijn deze woorden al dusdanig ingeburgerd in onze taal dat niemand er voor naar het Europese hof zal stappen. Voor de hand liggender dan ‘misleiding’ is dat de ophef over de sojamelk en de tofuboter is ontstaan door de snel gegroeide populariteit van deze diervriendelijke alternatieven. Dat de reden van deze maatregel meer gezocht moet worden in de protectie van de associatie. Waarmee ik bedoel dat de consument de begrippen ‘melk’ en ‘kaas’ moet blijven linken aan koeien in een wei en niet aan samengeperste en uitgeknepen tropische bonen.
Mocht dit inderdaad het belangrijkste motief zijn, dan weet ik wel iets anders waar beleid op gemaakt kan worden wat betreft naam bescherming. Vorige week liep ik in de supermarkt namelijk langs het assortiment van ‘de Vegetarische Slager’. Aangezien dit net zo controversieel klonk als een ‘plofwortel’ of een ‘legbatterijaardappel’ heb ik een rolletje vegetarische Filet American van deze slagerij gekocht. Die was twee maal de prijs van normale Filet American, maar ik was te nieuwsgierig naar de smaak. Een verkeerde keuze want het goedje dat in dit cellofaan geperst zat was niets meer dan een veredelde humus waar onze slager een overdosis paprikapoeder aan had toegevoegd. Als ik dit als kind op mijn brood had gekregen met de mededeling dat rauw vlees ook zo smaakt zou ik de rest van mijn leven geen echte Filet American of biefstuk hebben gehoeven. Je mag deze bende van mij best verkopen als zijnde humus met een overload aan paprikapoeder, maar gebruik niet een specifieke wijze van vleesbewerking als verkoopnaam.
Deze paprika-humus deed mij denken aan de bitterballen die ik in Guatemala had gehad. Daar zat ik in een hostel dat gerund werd door een Nederlander die probeerde zijn kaart te verrijken met Hollandse specialiteiten. Op zich is dat een leuk idee, maar zijn bitterballen waren een gehaktsubstantie in een alles behalve krokant paneermeel omhulsel en werden bovendien niet geserveerd met mosterd. Al met al waren deze bitterballen look-a-likes een belediging voor de vette hap die wij hier serveren.
Het gevolg hiervan was dat alle niet-Nederlanders die deze gefrituurde substantie bestelden van mening waren dat bitterballen niet lekker waren. Als deze mensen ooit Amsterdam zullen bezoeken en ergens op een zonnig terras stranden zien ze onze bitterballen op de kaart staan en gelijk een weeïge smaak voelen terugkomen, die het ons onmogelijk maakt ze te overtuigen dat de ‘typical Dutch bitterball’ lekker is. Dat verkondigde die mafkees in dat hostel ver weg namelijk ook al. Ook hij refereerde naar een specifieke productnaam, maar produceerde iets compleet anders.
Terugkomend op de sojamelk zit er hier een relevant verschil tussen. Het begrip melk is niet een specifiek voor een glas koeiensap, maar wordt gebruikt voor veel meer vloeistoffen die iets van een witte kleur hebben. Net als het begrip ‘vlees’ ook voorkomt in ‘vruchtvlees’, ‘tandvlees’ en ‘kokosvlees’. Al deze soorten ‘vlees’ verwachten we niet bij de slager en zijn in mijn optiek evenmin als sojamelk als ‘misleidend’ op te vatten. Vegetarische vlees imitaties van tofu of soja zijn in dat opzicht dus prima, zolang er geen specifiek begrip aan wordt gegeven. Pas als er ‘veganistische grasmelk’ of ‘Soja Roquefortkaas’ zou komen mag het EU-hof zich gaan afvragen of dit kan richting de traditionele kaasmaker in Roquefort en de biologische koeienboer in de polder.